غلام محیی‌الدین افغان

---

غلام محیی الدین افغان، متخلص به افغان، از روحانیون ادیب و مشروطه خواه افغانستان در قرن چهاردهم هجری بود.

۱ - معرفی اجمالی

---

وی اصلا اهل قندهار بود و با خانواده اش در پیشور می‌زیست که از جمله فراریان جمعیت سردار محمد ایوب خان، بودند. او در دانشکده‌های هند تحصیل کرد و در حدود ۱۳۲۴ ق به وطن بازگشت و در مدرسه حبیبیه کابل که سه سال پیش از آن تاسیس شده بود به تدریس پرداخت، همچنین در نشریه سراج الاخبار به مدیریت محمود طرزی، که محفل جمعی از روشنفکران افغانستان بود مقالاتی می‌نوشت.
طرزی در یکی از شماره‌های آن نشریه درباره او چنین نوشت: «یک عالم با علم افغانی نژاد افغانی زبان افغانی وطن، جناب مولوی غلام محیی الدین افغان، سرکرده مدرسه دارالمعلمین است که به زبان‌های شرقی مانند پشتو، فارسی، عربی و زیاده بر آن به زبان‌های متنوعه هندوستان مانند اردو، گورکلهی شاستری، سنسکریت و غیره به درجه‌ای که ترجمه بتوانند آگاهی دارد. «معرکه مذهب و علم » جدال دین و علم » که مرحوم غفران مآب شیخ شبلی نعمانی آن را ترجمه به زبان اردو نموده، این مرد فاضل ما به زبان فارسی ترجمه می‌کنند…»

۱.۱ - تمایلات مشروطه خواهی

غلام محیی الدین و بسیاری از معلمان حبیبیه و نیز روشنفکران افغانستان، تمایلات مشروطه خواهی داشتند و از اینرو، وی عضو «جمعیت سری ملی» گردید. این جمعیت که از افراد آگاه و روشن تشکیل شده بود، خواستار تبدیل استبداد به مشروطه، کسب استقلال سیاسی وترویج فرهنگ و تمدن جدید بود.
جمعیت در زمستان ۱۳۲۷ ق/ ۱۹۰۹ مورد شناسایی قرار گرفت و همه اعضای آن، از جمله غلام محیی الدین دستگیر و زندانی شدند. وی پس از چندی از زندان آزاد گردید و مدیر دارالمعلمین شد و نشریه هفتگی انیس را منتشر کرد که با استقبال روشنفکران افغانستان روبر گردید. او مردی وطن دوست، شاعر و ادیب بود و نوشته‌های (فارسی و پشتو) او در سراج الاخبار انتشار می‌یافت.
او مجرد، آزاد و خوش مشرب بود و خانه اش در سرای پیشاوری‌های شور بازار کابل، محل اجتماع روشنفکران و جوانان افغان بود که در آنجا به مناظره‌های علمی، ادبی و سیاسی می‌پرداختند.

۱.۲ - وفات

غلام محیی الدین در روز چهارشنبه ۱۲ مرداد ۱۳۰۰ در کابل درگذشت و جنازه اش در قبرستان عمومی «شهدای صالحین» دفن گردید.

۲ - پانویس

---